Karbon Ayak İzi Nedir?
Üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın karbondioksit cinsinden karşılığıdır.
Bu çalışmalar bireysel, kurumsal, bölgesel, organizasyon vb. odaklı yapılabilir. Belli bir zaman dilimini hesaba katan ölçüm çalışmaları genellikle yıl bazında yapılır.
Karbon ayak izi; birey, şehir, bölge ve gezegen için hesaplanır.
Dünya Limit Aşım Günü (Earth Overshoot Day), insanlığın belirli bir yıldaki ekolojik kaynaklar ve hizmetler için talebinin, Dünya’nın o yıl yeniden kazanabileceği tarihi geçtiği tarihi gösterir. Dünya Limit Aşım Günü, karar vericilere, insan ekonomisinin Dünya’nın ekolojik sınırları dahilinde çalışmasına yardımcı olacak bir araç menüsü sunan uluslararası bir araştırma kuruluşu olan Global Footprint Network tarafından hesaplanıyor.
2022 yılı için Dünya Limit Aşım Günü 29 Temmuz idi. O gün insanlar bütün sene boyunca tüketmesi gereken biyolojik kapasiteyi bitirdi. 2018 yılında ise bu tarih 1 Ağustos idi. Global Footprint Network verileri, Dünya Limit Aşım Günü’nün 2011 yılından beri her yıl üç gün öne kaydığını gösteriyor. Bu veriler, gezegenin 12 ayda ürettiği doğal kaynağı 8 ay içinde tükettiğimizi gösteriyor. Yılın geri kalanında ise doğal sermayeyi tüketmeye başlıyoruz.
TARIMDA KARBON AYAK İZİ
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2020 yılına ilişkin sera gazı emisyonu verilerini açıkladı. Sera gazı envanteri sonuçlarına göre, 2020 yılı toplam sera gazı emisyonu bir önceki yıla göre %3,1 artarak 523,9 milyon ton karbondioksit eşdeğeri olarak hesaplandı. Bu dönemde toplam emisyonlarda karbondioksit eşdeğeri olarak en büyük payı %70,2 ile enerji kaynaklı emisyonlar alırken, bunu sırasıyla %14 ile tarım, %12,7 ile endüstriyel işlemler ve ürün kullanımı, %3,1 ile atık sektörü takip etti.
Tarımsal üretim faaliyetleri oluşan sera gazı salınımları 3 ana başlık altında incelenmektedir: Çeltik tarlaları, diğer tarımsal faaliyetler ve hayvancılık.
Diğer tarımsal faaliyetlerden kasıt; tarımsal atıkların veya savanların yakılması, toprakta azotlu gübre kullanılması ve biokütlenin açık alanlarda yakılmasıdır.
Küresel ısınmaya yol açan sera gazları; fosil yakıtların yakılması, çimento gibi kimyasalların üretim ve sanayi faaliyetleri, taşımacılık ve ulaşım, arazi kullanımlarındaki değişiklikler, katı atık yönetimi, tarımsal üretim faaliyetleri gibi etkinliklerden ortaya çıkmaktadır.
Karbon Emisyonu Hesaplama: Anız Yakılması
Karbon emisyonu hesaplama sonucunda uygulanması gereken azaltma politikalarında üreticilerin bilinçlendirilmesi esas alınmalıdır. Örneğin, tarlalarda üretimden sonra üreticilerin kolay sürüm sağlaması amacıyla tohum yatağı oluşturma faaliyetlerinde yabancı otlar ve anız yakılmaktadır. Bu durum, topraktaki organik maddelerin büyük bölümünü yok etmekle kalmamakta, aynı zamanda atmosfere çok miktarda karbondioksit salınımına neden olmaktadır.
Azotlu Gübre Kullanılması
Azotlu gübre kullanımının artan dünya nüfusunun ihtiyaçlarına cevap verilebilmesi için bir zorunluluk olduğu söylenebilir. Ancak çok düşük oranlardaki azotlu gübre kullanımı bile önemli çevresel sorunlara yol açabilmektedir.
Azotlu gübre, toprağın ve suyun kalitesini bozarken, yer altı ve yer üstü su kaynaklarını da kirletmektedir. Biyolojik çeşitliliği azaltırken ve hava kirliliğine yol açarken, sera gazı emisyonunu da önemli ölçüde artırmaktadır.
Ne Yapılmalı?
İklim değişikliği ve küresel ısınma, doğanın insan kaynaklı kirletilmesi karbon emisyonu hesaplama sonuçlarını artırmakta, sera gazı etkileri küresel ısınmayı ve iklim değişikliklerindeki hareketi hızlandırmaktadır.
Tarım sektöründeki faaliyetler dolayısıyla oluşan sera gazı miktarı diğer sektörlerle kıyaslandığında az gibi görünse de aslında ihmal edilemeyecek seviyelerdedir.
Tarım uygulamalarından oluşan karbon ayak izini azaltmak için;
- Hayvancılık alanında kullanılan besin katkı maddeleri seçilirken salınan metan gazını azaltıcı uygulamalar tercih edilmelidir.
- Biyogaz üretimi için uygun kabul edilen hayvan dışkısı, anaerobik arıtma yöntemiyle biyogaz üretilmesi alanında başarıyla kullanılabilmektedir.
- Çeltik yetiştiriciliği uygulamaları da yüksek miktarda sera gazı salınımına neden olmaktadır. Dolayısıyla aralıklı sulama yöntemi gibi farklı alternatifler tercih edilmelidir.
- Tarımsal uygulamalar sırasında anız yakılması da yüksek miktarda sera gazı salınımına neden olmaktadır. Bu alanda, yasal düzenlemelerin katı bir biçimde uygulanmaya başlanması ve üreticilerin bilinçlendirilmesi gerekmektedir.